فراتاب: در تابستان 1358 که هنوز چهار ماه از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته بود وزیر بهداری دولت موقت طی ملاقاتی با رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی، مسئله رشد جمعیت را مطرح و بر ضرورت پیگیری برنامه تنظیم خانواده تأکید نمود.
دولت موقت و سیاست کنترل جمعیت
در اوایل پاییز همان سال، وزیر بهداری گزارش مفصلی از معضلات افزایش جمعیت را به حضور امام خمینی ارسال و بر ضرورت تداوم برنامهها و خدمات تنظیم خانواده تأکید مجدد نمود. امام خمینی(ره) در پاسخ گزارش وزیر بهداری یادداشت زیر را مرقوم نمودند: «استفاده از این روشها چنانچه زنان را در معرض مشکلات سلامت (آسیب) قرار نمیدهد و همچنین همسر با آن موافق است، برای حل مشکلات مندرج در گزارش شرعا جایز است» این مستند توسط دست اندرکاران وقت به عنوان فتوی تلقی و به کلیه واحدهای مرتبط وزارتخانه ابلاغ شد.
انقلاب اینبار در مسیر افزایش جمعیت
اما با استعفای دولت موقت پس از تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان خط امام، شاهد تغییر در رویههای مختلف سیاستی در ابتدای انقلاب هستیم از جمله مهمترین این تغییرات، نگاه متفاوت به مساله جمعیت بود. از این زمان سیاست رسمی رهبران کشور تاکید بر افزایش جمعیت بود به همین دلیل در دهه 1360 شاهد یک موج قابل توجه زاد و ولد در کشور هستیم به نحوی که در فاصله یک و نیم نسل شاهد دو برابر شدن جمعیت کل کشور هستیم!
بازگشت دوباره به سیاست کنترل جمعیت
اما افزایش ناگهانی جمعیت، شرایط جنگی و جنگزده کشور و فقدان امکانات و تسهیلات کافی در همه حوزهها از جمله اشتغالزایی باعث شد پس از یک دهه دوباره سیاستهای کنترل جمعیت بار دیگر مورد توجه قرار گیرد. در همین راستا لایحه کنترل جمعیت از طرف دولت هاشمی رفسنجانی به مجلس در سال 1371 ارائه شد و در تاریخ بیست وششم اردیبهشت1372 از تصویب مجلس گذشت. این قانون انگیزهها و پاداشهای متعلق به خانوادههای پر اولاد و فرزندان زیاد را قطع و مبانی قانونی مشخصی برای اعمال سیاستهای کنترل موالید و اجرای برنامههای تنظیم خانواده با تقسیم کار ملی برای دستگاهها فراهم ساخت.
راهکارهای دولت جهت تعدیل رشد جمعیت
همچنین در برنامه دوم توسعه در سال 85 (با رشد جمعیت 1/ 8%)، در زمینه مزیتهای کنترل باروری، گسترش سطح آگاهی عمومی افراد جامعه در زمینه نیازها و مشکلات ناشی از رشد بیرویه جمعیت از طریق رسانههای عمومی به ویژه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، تأمین و توزیع گسترده وسایل پیشگیری از بارداری در سطح مناطق جغرافیایی به ویژه روستاها و مناطق محروم کشور، کسب دانش و انجام مطالعات جهت استفاده از روشها و تکنولوژیهای جدید در امر پیشگیری از بارداری، لغو کلیه قوانین، مقررات و امتیازات اقتصادی، اجتماعی مشوق خانوادههای پر جمعیت، انجام پژوهشهای علمی جهت اطلاع از آگاهی، نگرش، عملکرد و مشکلات خانوادهها در زمینه تنظیم خانواده، عملکرد خانواده و رفع مشکلات آن ها در دسترسی به وسایل پیشگیری از حاملگی، تأسیس 12 مرکز آموزش، خدمات و تحقیقات تنظیم خانواده در دانشگاههای علوم پزشکی کشور از جمله این اقدامات بودند.
نگرانی از پیری جمعیت و تغییر مجدد سیاستهای جمعیتی!
در نیمه دوم دهه 1390 شاهد آن هستیم مقامات ارشد کشور از جمله رهبر انقلاب نگرانی شدید خود از پیری جمعیت و کاهش زاد و ولد را چندین بار بطور علنی اعلام کردند. به همین دلیل شاهد هستیم که نهادهای مختلف از جمله وزارت بهداشت و نیز مجلس شورای اسلامی نیز به تغییر رویه پیشین خود دست زدند.
در همین در مجلس کمیسیونی با نام «طرح جوانی» تشکیل شد و امیرحسین بانکیپور از اعضای این کمیسیون اذعان کرد بزرگترین چالش کشور ایران مساله پیری جمعیت است و اگر تدابیری اندیشیده نشود در سیاهچاله پیری جمعیت گرفتار خواهیم شد او برای ترغیب مردم جهت فرزندآوری طرحهای تشویقی ارائه داد از جمله اعطای زمین200 متری به خانوادههایی که فرزند سوم به دنیا بیاورند!
همچنین طرحهای حمایتی دیگری از خانوادهها جهت تحقق امر فرزندآوری هم در دستور کار مجلس قرار گرفت که در این میان میتوان به بیمه زوجهای نابارور، جبران هزینههای درمان ناباروری، دادن مبلغ یک میلیون تومانی به فرزندان و افزایش ماهانه صدهزارتومانی به این مبلغ از جمله طرحهایی هستند که مجلس جهت جوانسازی جمعیت و مقابله با چالش پیری جمعیت ارائه داده است.