فراتاب - گروه بین الملل: نجمالدین کریم، جراح مغز و اعصاب و فعال سیاسی کُرد که تا پیش از بازگشت به زادگاه ویران شدهاش در مقام استاندارکرکوک، به عنوان پل ارتباطی بین ایالات متحده و کشور متبوعش عراق و توسعهدهنده منافع کُردها در کپیتالهیل (تپهای در شهر واشنگتن که کاخ کنگره یا قوه مقننه روی آن قرار دارد) مشغول خدمت بود، 30 اکتبر در بیمارستانی در شهر ولنی ایالت مریلند در سن 71 سالگی درگذشت.
پسرش شوان کریم گفته است که وی مبتلا به سرطان پانکراس بوده است و از پاییز سال گذشته که وضعیت سلامتیاش رو به وخامت نهاده از شمال عراق به واشنگتن نقل مکان کرد.
دکتر کریم تقریباً تمام زندگی خود را وقف رویای کردستانی متحد و مستقل کرد. خانهای دیرپای برای میلیونها کُرد.
در ابتدای دهه 1970 وی به عنوان یک پزشک جوان در عراق، حرفه پزشکی خود را رها کرد تا به نیروهای پیشمرگه، نیروی نظامی کُردها ملحق شود، سپس طی شورش ناموفق علیه نیروهای عراقی به پزشک شخصی رهبر پر طمطراق آن، مصطفی بارزانی در آمد.
دکتر کریم قبل از بازگشت به کشور خود در عراق، جایی که در سال 2011 به عنوان فرماندار کرکوک انتخاب شد، یک جراح مغز و اعصاب شناخته شده در منطقه D.C بود.
هنگامی که بارزانی در سال 1976 به ایالات متحده بدنبال درمان پزشکی برای سرطان ریهاش جلای وطن کرد، دکتر نجمالدین نیز همراه وی رفت سپس دکتر نجمالدین جراحی مغز و اعصاب را در دانشگاه جورج واشنگتن گذراند و بعدا بیمارانی همچون «جیمز بردی» دبیر مطبوعاتی کاخ سفید که در سال 1981 طی سوء قصد به جان رئیساش پریزیدنت رونالد ریگان، از اصابت گلوله به سر جان سالم به در برده بود را معالجه کرد.
دکتر کریم بیش از دو دهه بطور شخصی به دفاتر دیپلماتها، سیاستگذران و اندیشکدهها رفت و آمد میکرد، تا حمایت آنها از جنبش تعیین سرنوشت کُردها را جلب کند. در همین زمان او انستیتوی غیرانتفاعی کُرد در واشنگتن را راه اندازی کرد و به عنوان رئیس و موسس آن فعالیت میکرد و با موفقیت از ایجاد یک سرویس زبان کُردی در صدای آمریکا حمایت کرد.
جاناتان رندال، خبرنگار خارجی سابق واشنگتن پست، میگوید: «من نمیدانم چه موقع میخوابد، زیرا اگر وی در انستیتوی کُردی نباشد، مشغول جراحی مغز و اعصاب است.» در یک مصاحبه تلفنی، رندال، دکتر کریم را به معنای واقعی کلمه «نجات دهنده درد گردنش» میداند چون در سال 1984 او را با موفقیت عمل جراحی کرده است، همچنین وی را «یک لابیگر یک تنه برای کُردها در زمانی که هیچکس در مورد آنها در ایالات متحده نشنیده بود و هیچ کس در دولت آمریکا نمیخواست درباره آنها چیزی بشنود»، از ترس اینکه دشمن عراق و ترکیه شود، وصف میکند.
دکتر کریم در تسریع روند وقایع کمکبخش بود به طوری که تعداد زیادی از رهبران کُرد از جمله جلال طالبانی و هوشیار زیباری، به ترتیب رئیس جمهور و وزیر امور خارجه آینده را به واشنگتن آورده بود و جلساتی را با سیاستمداران و سناتورهای وقت برای آنها ترتیب داده بود یکی از مهمترین آنها جو بایدن، نامزد کنونی ریاست جمهوری دموکراتها بود که در سال 1990 با حضور در کمیته روابط خارجی سنا در مورد حملات صدام حسین علیه کُردها، لیستی از هزاران روستایی را که نظامیان صدام حسین در شمال عراق تخریب کرده بودند، ارائه داد.
پیتر گالبریت، کارمند سابق مجلس سنا که سفیر ایالات متحده در کرواسی و مشاور دولت اقلیم کردستان در عراق شد، میگوید: «او واقعاً اثبات آنچه یک شخص میتواند انجام دهد است.» دولت عراق صدها هزار، شاید میلیونها دلار برای فعالیتهای نمایندگی خود در واشنگتن هزینه میکرد، اما در طرف مقابل فعالیتهای نجمالدین که داوطلبانه بود بسیار موثرتر واقع میشد.»
گالبرایت اضافه میکند که دکتر كریم اعتماد بخشی از سیاستگذاران را جلب كرد «زیرا او واقعی، صریح و خوشبرخورد بود» و به عنوان «شخصی كه میتواند ایالاتمتحده را به بهترین وجه برای رهبران كردستان عراق توضیح دهد» شناخته شد، از جمله مسعود بارزانی پسر ملامصطفی، رئیس باسابقه منطقه نیمهخودمختار کردستان عراق.
پس از جنگ خلیج فارس، دکتر کریم به طور فزایندهای درگیر سیاستهای اپوزیسیون شد و برای پیوستن به سایر مخالفان در کنگره ملی عراق به وین سفر کرد. در پی حمله ایالات متحده به عراق در سال 2003 ، وی چندینبار به این کشور سفر کرد و تصمیمش بر این بود که «میتواند کارهای بیشتری انجام دهد» وی در سال 2009 به زادگاهش کرکوک بازگشت و سال بعد به عنوان نماینده پارلمان عراق انتخاب شد و در سال 2011 به عنوان استاندار سوگند یاد کرد.
دکتر کریم مسئولیت استانداری کرکوک یکی از پردرآمدترین میدانهای نفتی عراق با حدود یک میلیون جمعیت کُرد، عرب، ترکمن و آشوری را به عهده گرفت.کار او سخت بود چرا که بطور مثال وی مجبور بود با اتومبیل زرهی به خیابانها برود و تنها خانهای که برای اقامتش به اندازه کافی امن تلقی میشد ویلایی بود که زمانی توسط پسر عموی صدام حسین، ملقب به «علی شیمیایی» ساخته شده بود همان کسی که رهبری حمله شیمیایی به کردها در حلبچه را بر عهده داشت.
دکتر کریم در طول شش سال ریاست خود بر استانداری کرکوک با تقویت امنیت، پاکسازی فاضلاب از خیابانها و افزایش خدمات الکتریکی بر اعتبار خود افزوده بود.
مایکل نایتس، تحلیلگر اعزامی مجله فارین پالیسی در سال 2013 به عراق نوشته است: «ممکن است در انتهای تونل چراغی باشد.» و از دکتر کریم بخاطر قرار دادن شهر در مسیر بازسازی تمجید میکند.
دکتر کریم در حالی که برای خنثیسازی اختلافات قومی در کرکوک تلاش میکرد به ایده فعالیت بیشتر برای خودمختاری کردها نیز ادامه داد. نیروهای پیشمرگه در سال 2014 در بحبوحه نبرد با دولت اسلامی داعش، کنترل شهر را در دست گرفتند و سه سال بعد زمانی که دکتر کریم پرچم کردستان را در کنار پرچم عراق بر روی ساختمانهای رسمی برافراشت، دولت فدرال را از خود خشمگین کرد.
متعاقبا در سال 2017، وی همچنین از همهپرسی استقلال کردستان به رهبری مسعود بارزانی، که از رأیدهندگان در کردستان و مناطق مورد مناقشه مانند کرکوک سوال میکرد آیا طرفدار یک کشور مستقل کُرد هستند، حمایت و پشتیبانی کرد. این تلاش باعث اعتراض شدید بغداد، و کشورهای ترکیه، ایران و حتی ایالات متحده شد، زیرا آنها این امر را باعث شکاف بیشتر در عراق میدانستند.
بر اساس نتایج رسمی، بیش از 90 درصد رای دهندگان به استقلال «بله» گفتند، اما همهپرسی نتیجه معکوس داد! نیروهای عراقی و شبهنظامیان حشدشعبی مورد حمایت ایران به کرکوک نقل مکان کردند و دکتر کریم مجبور به ترک شهر و سکونت در اربیل شد. همین مساله باعث افزایش اختلاف او با برخی از اعضای حزب متبوعش یعنی اتحادیه میهنی کردستان شد، نجم الدین کریم برخی از اعضای حزب را برای فروش شهر مقصر میدانست!
فرزندش شوان کریم در گفت و گویی تلفنی میگوید: «من واقعاً فکر میکنم در روز 16 اکتبر بخشی از پدرم مُرد.»
یک ماه پس از ورود به اربیل، دکتر کریم در مصاحبه با NPR گفته است که او از جان خود میترسد و نیروهای اروپایی و آمریکایی را با توجه به نقش پیشمرگها در نبرد با دولت اسلامی داعش به «ریا» متهم کرد. بعداً دادگاهی در عراق به اتهام آنچه فساد با انگیزه سیاسی توصیف کرد، برای او حکم دستگیری وی را صادر کرد.
وی به NPR میگوید: «آنچه در کرکوک اتفاق افتاد، خیانت و پیمانشکنی بود.»
نجم الدین عمر کریم در 12 اوت 1949، سومین فرزند خانواده از 13 کودک به دنیا آمده بود. مادرش خانهدار بود و پدرش امامی بود که افکار ملی گرایانه کُردی داشت و همین افکار و تربیت در پیوستن نجم الدین کریم به اتحادیه دانشجویان کُرد و سپس پیشمرگهها تاثیر گذار بود.
وی بعدها یادآوری کرد که در سن 13 سالگی شاهد بوده است که سربازان عراقی علناً تعدادی از کردها را از جمله پدر یکی از بهترین دوستانش را اعدام میکنند و اجساد آنها را در خیابانها آویزان میکنند. وی در سال 2017 به نیویورک تایمز گفت: «من هنوز هم این چهرهها را میبینم - همه آن چهرهها - درست در مقابل من هستند.» تا آن زمان، برخی از دوستان و اقوام او نیز تحت تعقیب صدام حسین ناپدید شده یا کشته شده بودند، از جمله داماد و خواهرزادهاش که توسط هلیکوپتر عراقی به ضرب گلوله کشته شدند.
دکتر کریم در سال 1972 از دانشگاه موصل مدرک پزشکی دریافت کرد. سه سال بعد با زوزان القاضی، دختر یک ژنرال پیشمرگه ازدواج کرد. دکتر کریم پس از ورود آنها به ایالات متحده به عضو موسس کنگره ملی کُردهای آمریکای شمالی درآمد و یک گروه طرفداری که وی در دهه 1990 به عنوان رئیس رهبری میکرد.
علاوه بر همسرش در شهر سیلور سپرینگ (درمریلند)، از وی چهار فرزند شامل شوان کریم در نیوراشل نیویورک، سیروان کریم ساکن میامی، کاروان کریم ساکن سیدنی و اوین کریم ساکن واشنگتن، شش برادر، دو خواهر و چهار نوه بجای مانده است.
پسرش شوان گفت که وصیتنامه دکتر کریم مشخص کرده است که وی به کردستان عراق بازگردانده شود و به طور موقت در آنجا دفن شود، «تا روزی که در کرکوک شرایط مساعد.»
منبع: واشنگتن پست
نویسنده: هریسون سمیت
برگردان از انگلیسی به فارسی: شیما رشیدی رستمی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع فراتاب بلامانع است