فراتاب – گروه بینالملل: ایالات متحده آمریکا بعد از سر کار آمدن دونالد ترامپ از توافق هستهای عقب نشینی و از آن خارج شد و متعاقبا همه تحریمهای یک جانبه و ثانویه آمریکا را علیه ایران برگرداند. آمریکا در هفتههای اخیر سعی کرد با ارائه قطعنامهای به شورای امنیت جلوی لغو تحریم تسلیحاتی ایران را که در مهر امسال به پایان می رسد، بگیرد اما در این راه ناکام ماند. دونالد ترامپ در واکنش به این شکست از اعمال «مکانیسم ماشه» علیه ایران خبر داد و گفت: «ما از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریمها استفاده خواهیم کرد.» این کشور در ادامه سیاست فشار حداکثری علیه ایران سعی دارد با این سناریوی جدید فشارها را علیه ایران به اوج برساتد. اما برخی صاحبنظران معتقدند آمریکا به دلیل آنکه از برجام خارج شده نمیتواند با طی کردن فرایند حل اختلاف مندرج در برجام از مکانیزم ماشه استفاده کند. در گزارش پیشرو سعی خواهیم کرد به این سوال پاسخ دهیم که چرا فعال کردن مکانیزم ماشه برای آمریکا مشکل است؟
مکانیزم ماشه چیست؟
در قطعنامه ۲۲۳۱ آمده است که اگر یکی از اعضای امضا کننده توافق برجام که متشکل از تروئیکای اروپایی، ایران، چین، روسیه و آمریکا هستند، در اعمال و انجام تعهدات شکایتی داشته باشند، طبق بندهای 36 و 37 برجام هر یک از طرفین توافق میتوانند نسبت به ادعای خود به کمیسیون مشترک شکایت کنند و اگر این کمیسیون مشترک نتوانست موضوع را حل کند به وزیران خارجه ارجاع داده میشود. اگر پس از این فرآیند ۳۵ روزه موضوع حل و فصل نشد و طرف شاکی همچنان راضی نشد، میتواند موضوع را بهعنوان تخطی از قوانین به شورای امنیت ارجاع دهد. شورای امنیت نیز باید ظرف مدت ۳۰ روز در مورد این موضوع رسیدگی و قطعنامهای را صادر کند. چنانچه این قطعنامه شامل مکانیسم ماشه شود، طرف شاکی میتواند قطعنامه را وتو کند و تحریمها تمدید خواهند شد. به این ساز و کار، مکانیسم ماشه یا بازگشت سریع تحریمها هم میگویند.
آمریکا چگونه مکانیسم ماشه را فعال می کند؟
آمریکا معتقد است بدون برجام و تنها با استفاده از قطعنامه ۲۲۳۱ می تواند اقدام به بازگشت تحریمهای شورای امنیت علیه ایران از جمله تحریمهای تسلیحاتی کند. با این استدلال که سند برجام بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ است و در این قطعنامه نام آمریکا به عنوان کشور مشارکت کننده قید شده است و سندی مستقل از برجام است و بدلیل عضویت آمریکا در شورای امنیت علیرغم خروج از توافق هستهای این کشور میتواند با توسل به این قطعنامه اسنپ بک را فعال کند. آمریکا بر اساس بند ١١قعطنامه به عنوان دولت مشارکت کننده در برجام اخطار و گزارش هشدار آمیز خود در مورد عدم اجرای قابل توجه تعهدات برجامی را به شورای امنیت ارایه میدهد. برداشت آمریکا این است که اعضا در ارتباط با رای گیری در مورد پیشنویس قطعنامه تنظیم شده بر اساس خواسته آمریکا به تفاهم نمیرسند. در صورت عدم موفقیت در زمینه رای به قطعنامه پیشنهادی در اجرای بندهای ٧و١١ قطعنامه در شامگاه سیامین روز به وقت گرینویچ از زمان دریافت طرح آمریکا به شورای امنیت، تمام قطعنامههای تحریمی قبل از قطعنامه ٢٢٣١ دوباره بازخواهد گشت.
آیا آمریکا میتواند درخواست فعال سازی مکانیسم ماشه را مطرح کند؟
دولت آمریکا استدلال سیاسی و حتی حقوقی خود را برای فعال کردن مکانیسم ماشه دارد و طبیعتا زیربار مخالفت اعضای شورای امنیت نخواهد رفت چرا که به اعتقاد دولت ترامپ در مکانیسم ماشه و بازگشت خود بخود تحریمها اصولا نیازی به موافقت اعضای شورای امنیت نیست و بلکه آنچه نیاز است موافقت با ادامه لغو تحریمهای سازمان ملل است که نیازمند قطعنامه جدید است و صدور این قطعنامه هم با وتوی آمریکا عملا تصویب نمیشود. بنابراین دولت آمریکا بدون توجه به مخالفت یا موافقت اعضای شورای امنیت بازگشت تحریم ها را اعلام میکند و به عبارتی آن را به رسمیت میشناسد و در این راستا اجرای قطعنامههای قبلی سازمان ملل علیه ایران را با استفاده از ابزارهای اقتصادی و تحریمهای یکجانبه علیه دولتها، شرکتها و بنگاههای اقتصادی را در ظاهر عملیاتی میکند.
جامعه جهانی علیه امریکا
با مخالفت ۱۳ عضو شورای امنیت شامل ۴ عضو دائم این شورا که از حق وتو برخوردار هستند راه را برای اقدامات آمریکا برای فعال کردن مکانیزم ماشه دشوارتر کرده است. به دلیل خروج آمریکا امکان شکایتش به کمیسیون مشترک، تقریباً ناشدنی است و روسیه و چین نمیپذیرند که آمریکا در چارچوب مفاد برجام خواستهای را طرح کند.. اغلب دولتهای جهان، از جمله اعضای اروپایی برجام، اتحادیه اروپا، کانادا و بسیاری از کشورهای دیگر، نسبت به «الزامآور» بودن قطعنامههای «احیا» شده علیه ایران موضع منفی خواهند گرفت. همچنین بسیاری از کشورها حاضر نخواهند شد برای اجرای این قطعنامهها ـ که عملاً یک «قانونگذاری» یکجانبه از سوی آمریکا در شورای امنیت خواهد بود ـ ساز و کارهای نظام حقوق داخلی خود را - چه در سطح قوای مجریه (از طریق دستورات اجرایی) و چه در سطح قوای مقننه (از طریق تصویب قانون) به کار بیاندازد.
نبرد دیپلماتیک
در نهایت باید گفت، احتمال آنکه مکانیزم ماشه فعال شود وجود دارد. شاید آمریکاییها در پشت پرده از شکست قطعنامه تمدید تحریمها استقبال کنند تا بتوانند به این بهانه وارد بازی بزرگتری برای بازگرداندن تمام تحریمهای سازمان ملل علیه ایران شوند، چون با فعال شدن مکانیزم ماشه، کل تحریمهای شورای امنیت و از جمله تحریمهای تسلیحاتی احیا خواهند شد. شکست آمریکا نکته دیگر آنکه شکست آمریکا در تمدید تحریمها رویکرد ترامپ در قبال ایران را تهاجمیتر خواهد کرد. آمریکا تلاش دارد فضای اقتصادی ایران را همچنان ملتهب نگه داشته حساسیتهای بینالمللی و از جمله شرکتها و بنگاههای اقتصادی را نسبت به ایران همچنان فعال نگه دارد. هدف نهایی ترامپ با این حرکات ، نشان دادن این است که به وعده انتخاباتی خود یعنی پایان دادن به برجام کاملا عمل کرده است.
سرکاو غفاری – کارشناس ارشد علوم سیاسی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است!