روسیه و ایران تعامل بر مدار حفاظت از برجام! | فراتاب
کد خبر: 11371
تاریخ انتشار: 6 تیر 1399 - 22:22
آزیتا صالح

فراتاب: هرچند انقلاب ایران با شعار «نه شرقی، نه غربی» بر سرکار آمد اما از آنجا که بر اساس مدل جیمز روزنا یکی از اندیشمندان حوزه سیاست، تاثیر ساختار بین المللی بر سیاست خارجی کشورها، اجتناب ناپذیر بوده و تمامی اعضا نظام جهانی به ناچار می بایست سیاست های خود را با استانداردهای این نظام تطبیق دهند، ایران نیز در راستای حفظ منافع ملی و جایگاه خود در میان بازیگران جهانی به تعدیل و اصلاح سیاست خارجی خود روی آورد و از انزوای ابتدای انقلاب خارج شده به تعامل با کشورهای جهان پرداخت. با توجه به کاهش چشمگیر روابط ایران با کشورهای غربی و به ویژه ایالات متحده، کشورهای شرقی از جمله چین و روسیه از جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی ایران برخوردار شدند.

ایران به دلیل جایگاه استراتژیک خود در ساختار نظام جهانی، همواره مورد توجه قدرت های بزرگ از جمله روسیه بوده است. در سال های اخیر مساله برجام و تلاش ایران برای دستیابی به قدرت هسته ای نقش و سیاست خارجی ایران را بیش از پیش مورد توجه دیگر کشورها قرار داده است. پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم ها، ایران برای مقابله به مثل در برابر آمریکا اعلام کرد تعهدات خود در برجام را کاهش خواهد داد. امری که خوشایند کشورهای 1+5  نبوده و هرکدام به نوعی در تلاش اند تا ایران را همچنان به برجام متعهد نگاه دارند.

به دلیل اهمیت برجام و نیز نقش روسیه به عنوان یکی از اعضا 1+5 در سیاست خارجی ایران، در مصاحبه ای با دکتر سعید وثوقی  عضو هیئت علمی گروه روابط بین الملل در دانشگاه اصفهان و متخصص در حوزه آسیای مرکزی در خصوص زوایای مختلف این موضوع انجام داده و به بررسی آن پرداخته شده است.

 

جایگاه روسیه را در سیاست خارجی ایران چگونه می بینید؟

ایران همواره در پی توازن بین شرق و غرب بوده و پس از انقلاب یک چرخش از غرب به شرق در سیاست خارجی خود داشته است. در حقیقت ایران از راه ارتباط با روسیه در پی تنظیم روابط خود با اروپا بوده است. روسیه به عنوان یکی از قدرت های بزرگ جهان و نیز به دلیل مجاورت جغرافیایی با ایران همواره تاثیر و نقش مهمی در اتخاذ سیاست های خارجی ایران داشته است. این موقعیت با حذف روابط ایران و آمریکا پس از انقلاب برجسته تر شد به شکلی که در زمان به جرات می توان گفت نوع نگاه و تصمیم ساکنین کرملین به شکلی اجتناب ناپذیر در روابط خارجی ایران با جهان تاثیرگذار است. هر چند این روابط به صورت دو سویه بین تهران و مسکو به شکلی دو جانبه برقرار است و ایران نیز به عنوان متحد منطقه ای برای روسیه از جایگاه برجسته ای برخوردار است اما روشن است که تاثیر سیاست های روسیه بر ایران بسیار پر رنگ تر از تاثیر تصمیمات مقامات ایرانی بر دولتمردان روس می باشد.

 

ایران و روسیه چه منافع مشترکی دارند؟

از آنجا که ایران و روسیه به نوعی در تقابل با سیاست های ایالات متحده آمریکا قرار دارند لذا امکان همراستایی در سیاست خارجی این دو کشور و اشتراک در منافع آن ها بالاست. در حال حاضر یکی از منافع مشترک دو کشور به بحث سوریه و جنگ داخلی این کشور بر می گردد. ایران و روسیه هر دو در پی ثبات و حفظ دولت بشار اسد در سوریه بوده در حالی که آمریکا و متحدانش در تلاش اند تا با سرنگونی اسد، کنترل امور را به مخالفان دولت واگذار نمایند. ایران و روسیه هر دو به پشتیبانی یکدیگر برای پیگیری اهداف خود نیازمند هستند. روسیه با فروش تسلیحات و ایران با استقرار نیروی نظامی در روسیه و نیز تامین بخشی از نیازهای نظامی آن به ابقای دولت اسد در سوریه کمک کرده اند. کما این که در همین خصوص نشست های دو و چند جانبه بین روسیه، ایران، ترکیه و چین در خصوص حل بحران سوریه برگزار شده است.

 

منافع روسیه در برجام چیست و چگونه تامین می شوند؟

یکی از مهمترین دغدغه های روسیه در منطقه به بحث امنیت برمی گردد. روسیه به خوبی می داند که تنها در یک منطقه با ثبات و آرام خواهد توانست اهداف و منافع خود را پیگیری نماید. اگر برجام پا برجا باشد این بدان معنی است که ایران تعهدات خود را انجام داده و از دستیابی به سلاح هسته ای خودداری خواهد کرد و این به نوعی پیشگیری از تقاضای سایر کشورهای منطقه برای داشتن چنین قدرتی است. نتیجه آنکه برجام سدی در برابر مسابقه تسلیحاتی و در نهایت به خطر افتادن امنیت منطقه ای عمل کرده و مانع از حضور بیشتر ایالات متحده در منطقه خواهد شد. امری که چندان خوشایند روسیه و البته چین نیست. لذا روسیه در تلاش است تا با پشتیبانی نسبی از ایران همچنان این کشور را به حفظ برجام ترغیب نماید.

 

چرا روسیه به حفظ یرجام اصرار دارد؟

همانگونه که در پرسش قبلی اشاره کردم  مهمترین دغدغه روسیه حفظ ثبات و امنیت در منطقه است. علاوه بر این برجام به عنوان یک قرارداد بین المللی بین ایران و قدرت های بزرگ جهان می تواند در شکل دهی معادلات نظام بین الملل علاوه بر حوزه نظامی در حوزه های اقتصادی، تجارت و حمل و نقل نیز تاثیرگذار باشد. اقتصاد روسیه چندان پیشرفته نیست و مسکو بت علم به این حقیقت که ضعف اقتصادی در دراز مدت می تواند بر قدرت نظامی این کشور تاثیرات ناخوشایندی داشته باشد، در تلاش است تا با حفظ برجام از میزان تاثیرات سوء ناشی از فروپاشی برجام جلوگیری نماید.

ظرفیتهای دیپلماتیک روسیه برای حفاظت از برجام

از نگاه نظریه واقع گرایی قاعده کلی در روابط بین الملل به این صورت است که تمامی کشورها سیاست های خود را بر اساس منافع خود تنظیم می کنند. روسیه نیز بر همین منوال و بر اساس منافعی که به آن اشاره شد خواهان حفظ برجام است و برای این منظور و با استفاده از حق وتوی خود مانع از تصویب قطعنامه های مورد نظر غرب بر علیه ایران شده است. اما این به معنای تقابل کامل روسیه با غرب و آمریکا نمی باشد. روسیه نه می خواهد و نه می تواند به ضدیت کامل با آمریکا به عنوان ابرقدرت بپردازد چرا که در اینصورت امنیت ملی خود را به خطر خواهد انداخت. هر چند روسیه یکی از قدرت های نظامی بزرگ در جهان به شمار می رود اما در خصوص بازارهای اقتصادی و فناوری های لازم جهت حفظ و ارتقا قدرت خود به آمریکا نیازمند است.

 

حضور آمریکا در برجام چه اهمیتی برای روسیه دارد؟

آمریکا قدرت اول جهان است. بدیهی است که عملکرد سیاستمداران این کشور در تمامی تبادلات بین الملل تاثیرگذار است. از یک نگاه ممکن است اینچنین به نظر آید که عدم حضور ایالات متحده در برجام نوعی فرصت برای ابراز وجود بیشتر برای روسیه در معاملات جهانی و منطقه است اما از آنجا که خواست آمریکا مبنی بر ارتباط یا عدم ارتباط با دیگر کشورها می تواند بر عملکرد روسیه که به اقتصاد آمریکا نیاز دارد تاثیر بگذارد، لذا حضور آمریکا در برجام برای روسیه سودمند تر از عدم حضور این کشور است.

 

سرنوشت برجام

به گونه ای حمایت خود از ایران را بیشتر خواهد کرد و تمام تلاش خود را برای کمتر کردن تنش بین ایران و غرب به کار خواهد گرفت.


 

نویسنده آزیتا صالح - پژوهشگر روابط بین الملل

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

 

 

 

نظرات
آخرین اخبار