فراتاب – گروه اقتصادی: با شیوع ویروس کرونا از کشور چین و دامنگیر شدن اکثر کشورهای جهان به این ویروس، مناسبات اقتصادی در سطح کشورهای مختلف جهان تحت الشعاع قرار گرفته و کاهش حجم مراودات تجاری را به دنبال داشته است. اقتصاد ایران نیز به واسطه ارتباط وسیع تجاری با کشور چین از یکسو و از سوی دیگر به دلیل ابتلای گسترده به این ویروس و قرنطینه شدن از سوی کشورهای همسایه، دچار آشفتگی و نابسمانی بیشتری شده است.
ویروس کرونا از دسامبر سال ۲۰۱۹ در کشور چین دومین اقتصاد بزرگ جهان شروع به تکثیر وگسترش نمود. این ویروس تاکنون حداقل 35 کشور را درگیر به خود نموده و طبق آمارها در سراسر جهان حداقل دهها هزار نفر را مبتلا و نزدیک به سههزار نفر را کشته است. جهت کنترل و پیشگیری این ویروس، کشور چین به عنوان دومین قطب اقتصادی جهان، تعداد زیادی از شهرها را قرنطینه نموده که کاهش چشمگیر تولید و تبادلات اقتصادی با دیگر کشورها به خصوص ایران را در پی داشته است. باتوجه به تبادلات تجاری و رفت و آمد بین ایران و چین، ایران نیز از ابتلا و انتقال این ویروس به داخل کشور مستثنی نبوده است. به دلیل شیوع این ویروس، پکن به عنوان بزرگترین شریک تجاری و تنها خریدار رسمی نفت از ایران، اقتصاد ایران را از جنبه کاهش حجم تجارت و مراودات صادرات و وارداتی متأثر ساخته است. از سوی دیگر طی این چند روز به دلیل اپیدمی و آمار بالای مبتلایان به این ویروس در داخل کشور، بستن مرزهای زمینی و هوایی همسایگان ایران را در پی داشته که این نیز در کاهش مراودات اقتصادی و تجاری ایران با سایر کشورهای همسایه از جمله عراق، اقلیم کردستان و ترکیه بی اثر نخواهد بود. بخش های خرد اقتصادی در داخل کشور نیز از اثرات مستقیم این ویروس در امان نبوده و رکودهایی نیز متوجه آنان شده است، که در ادامه به این اثرات پرداخته خواهد شد.
کرونا و اثرجهانی آن بر پیکره اقتصاد بخش های مختلف داخلی
نخستین تاثیر کرونا بر اقتصاد ایران ناشی از روابط و مبادلات اقتصادی گره خورده ایران و چین به خصوص حجم تجارت بین دوکشور که در چند سال اخیر به طور میانگین این میزان از تجارت بالغ بر 30 میلیارد دلار بوده و در این میان پکن به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایران، همچنان جایگاه خود را تثبیت نموده است. در حال حاضر تنها کشور خریدار رسمی نفت، صادرات پتروشیمی و مواد اولیه صادراتی از ایران، چین است. این کشور تحت چنین شرایط رکود اقتصادی و کاهش تولیدات، با کاهش تقاضای نفت و دیگر محصولات مواجه شده و خواهد شد که این مسأله علاوه بر کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی عدم تمایل چین به خرید کالاهای تحریمی از جمله نفت و سایر تولیدات پتروشیمی از ایران را به دنبال خواهد داشت. هرچند که کاهش قیمت مواد اولیه در چند روز اخیر در بازارهای داخلی نیز ناشی از این امر بوده است.
از سوی دیگر با تعطیلی موقت کارخانجات چینی که در تولید و واردات محصولات مورد نیاز چرخه اقتصاد ایران که از مهمترین آنها میتوان به قطعات خودرو و ماشین آلات اشاره کرد، کارخانه ها و تولیدی های داخل ایران را با مشکل مواجه خواهد ساخت. به عبارتی به هرمیزان دامنه بحران کرونا در چین وسیع تر گردد، به تبع آن پیکره اقتصاد ایران نیز دچار نابسامانی ها و مشکلات جدیتری خواهد شد.
کرونا و مراودات تجاری ایران با کشورهای همسایه بخصوص عراق و اقلیم کردستان
با توجه به تحریمهای نفتی آمریکا علیه ایران و تقلیل و کاهش ارز آوری های نفتی به داخل، سیاست اقتصادی ایران در این خصوص به ارز آوری حاصل از صادرات غیرنفتی متمایل شده است، براین اساس اخیراً حفظ و توسعه بازارهای صادراتی از مهمترین خطمشیهای تجاری ایران و همچنین مراودات تجاری و دور زدن تحریمها با تکیه بر کشورها و شرکای تجاری همسایه از جمله عراق، امارات، ترکیه، افغانستان و اقلیم کردستان بوده است.
طبق آمار منتشرشده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، درسال گذشته پس از چین، کشور عراق دومین مقصد صادراتی و ارز آوری برای ایران بوده است. بطوری که با صادرات کالاهای غیرنفتی به ارزش 66/4 میلیارد دلاربه این کشور، سهم 26/22 از کل صادرات ایران به کشور عراق تخصیص یافته است.
وجود بازارچهها و خدمات گمرکی در مرزهای باشماق مریوان و سیرانبند بانه از توابع استان کردستان، تحریم کالاهای ترکیه و تقاضا بر جایگزینی با خرید کالاهای ایرانی توسط اقلیم کردستان، وجود ناآرامی های سیاسی اخیر در عراق، عدم وجود بوروکراسی های اداری و طاقت فرسا در اقلیم کردستان، دسترسی به بازار سوریه از طریق این اقلیم و ... شرکتها و فعلان اقتصادی ایران را به همکاری و مراودات تجاری با اقلیم کردستان سوق داده است. به طوری که از نتیجه این مراودات تجاری و با استناد به گفته شیخ مصطفی عبدالرحمان، رئیس اتحادیه عمومی واردکنندگان و صادر کنندگان اقلیم کردستان عراق، تجارت دو جانبه بین ایران و کردستان عراق ۶ میلیارد دلار در سال است، با این اوصاف طبق آمارها 60 درصد از صادرات ایران به عراق در این اقلیم صورت میگیرد.
با انتشار شیوع ویروس کرونا در ایران، کشورهای همسایه و شرکای تجاری ایران، در هفتههای اخیر مرزهای زمینی و هوایی خود را جهت قرنطینه نمودن ایران بصورت موقت بستهاند. همانطور که اشاره شد، از آنجا که با تغییر رویه اقتصادی ایران و تکیه بر ارزآوری صادرات با این کشورها، در شرایط کرونا زدهی کنونی ایران، به دلیل عدم تمایل این کشورها به واردات از ایران و نیاز شدید ایران به مبادلات ارزی با مرزهای شرقی و غربی خود، بازار ایران با محدودیت بیش از پیش ورود ارز مواجه شده که در این خصوص قیمت ارز بر پایه دلار هرات و سلیمانیه نیز دستخوش تغییر شده و بازار ایران را با آشفتگی و چالشی جدی روبرو ساخته است. در مناطق و استانهای غربی کشور نیز که بخش عمدهای از کسب ارتزاق و درآمد اهالی این مناطق برپایه باز بودن و جریان داشتن این مرزهاست، میتوان به فعالیتهای تجاری به خصوص صادر نمودن میوهها و محصولات کشاورزی این مناطق از ایران به اقلیم کردستان، فعالیتهای کولبری و درآمدزایی با برقراری تردد مسافربری از مرزهایی نظیر شوشمی کرمانشاه نام برد، که با روند فعلی انسداد این مرزها، اقتصاد این استانها و اهالی درگیر با آن را با چالش ها و مشکلات اقتصادی عدیده ای مواجه ساخته است.
کرونا و کسب و کارهای داخلی
با شیوع و گسترش کرونا در ایران و ارائه آمارهای جدید و اصرار بر عدم تردد و روشهای پیشگیرانه ازجانب دولتمردان به مردم و همچنین تعطیلی مدارس و دانشگاه ها بخصوص در دو هفته اخیر، اولین اثرات این ویروس بر کسب و کارهای محلی متوجه فست فودها، رستوران ها و قهوه خانه ها گردید. کاهش چشمگیر سفرهای درون شهری و تعطیلی تورها و سفرهای بین المللی علاوه بر ضربه سنگین به دفاتر و شرکت های هواپیمایی، صنعت هتلداری را نیز با رکود مواجه ساخته است. همچینین صنعت توریسم نیز که خود ارزآوری را به دنبال داشت، در این شرایط دچار تعطیلی شده است. علاوه برآن می توان با شیوع کرونا، مهمترین رکود را در آستانه نوروز که هر ساله هم دولت و هم بخش خصوصی با نگاهی امیدوارانه این ایام را به عنوان جهش و رونق اقتصادی و جبران وضعیت نامناسب کسب و کار در ماههای دیگر از سال میدیدند، تجربه نمود. بطوری که امید رونق بازار در این ایام شاید به چند ماه دیگر موکول گردد.
نویسنده: رضا محمدی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است