پذیرش تنوع گام نخست در مسیر صلح سازی | فراتاب
کد خبر: 11141
تاریخ انتشار: 10 آذر 1398 - 19:48
دکتر حمید حشمدار – مدیرعامل مرکز گفتمان صلح برای همه

فراتاب: دوازدهمین مجمع امور اقلیت های شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در مقر اروپایی این سازمان به فرصتی تبدیل شد تا به همراه تنی چند از دوستان همکار و اساتید برجسته کشور در شهر ژنو حضور یابم، اجلاسی که امسال پاسداشت و حفاظت از تنوع زبانی و گویشی در جهان را در کانون توجه خود قرار داده است. تنوع زبانی و حفاظت آن شاید در ظاهر امری فرهنگی و یا تکنیکی و آموزشی به شمار آید اما در عمل مساله ای بسیار مهم و دارای ابعاد و پیامدهای مختلف بین المللی، سیاسی، امنیتی و ... در جهان امروز و بخصوص در خاورمیانه ما است. به نظر می رسد به همین دلیل است که مجمع اقلیت های سازمان ملل متحد هم که طی دو دهه اخیر فعالیت های خود را بطور جدی و مستمر آغاز کرده است، عمدتاً از این منظر و اهمیت ابعاد آن بوده، که موضوع حمایت و حفاظت از تنوع زبانی و زبان مادری و گویش های مختلف و بخصوص در خطر انقراض را در محور اجلاس جهانی خود قرار داده است! در نوشتار پیش رو که بخشی از سخنرانی اینجانب در مجمع مذکور است سعی داشته ام از منظری ایرانی به این موضوع بنگرم و آن را با همکارانم در دیگر کشورها و سازمان های بین المللی به اشتراک و بحث قرار دهم. 

تنوع فرصت یا تهدید!

یکی از مهمترین علل بحران ها و مشکلات جاری در جهان امروز ما و بطور خاص در منطقه خاورمیانه به این موضوع بر می گردد که بسیاری از نظام های سیاسی، ایدئولوژیک، و نظم های منطقه ای و بین المللی موضوع استراتژیکی بنام تنوع در حوزه های مختلف از جمله در فکر و اندیشه، در هویت، در زبان و ... را در بسیاری مواقع به عنوان یک تهدید می انگارند و این مساله خود سرآغاز مشکلات بزرگ است، چرا که وقتی فردی، گروهی و یا دولتی که تنوع را تهدید می پندارد و به قدرت می رسد آنگاه وارد فاز سیاست ها و استراتژی های یکسان سازی و یکدست سازی هویتی می کند، امری که با نفی و انکار بخشی از جامعه به نفع بخشی دیگر از جامعه شروع می شود، تبعیض در دل آن رشد می کند. رشد بیش از پیش چنین اندیشه ها و نگاههایی اگر با منابع مختلف قدرت همراه شود آنگاه این موضوع از یک بعد محلی به سطحی ملی و سپس به فاز منطقه ای و گاه بین المللی تبدیل می شود. مثال بارز چنین سبک اندیشه هایی را می توان در فاشیسم ایتالیایی و نازیسم آلمانی که جنگ ویرانگر جهانی دوم را با میلیون ها کشته و کشتارهای بسیار به جای گذاشت را مشاهده کرد. امروزه در جهان فعلی ما و به ویژه در خاورمیانه به نظر می رسد یکی از ریشه های مشکلات به همین موضوع باز می گردد یعنی در جایی که برخی از دولتها، نظریه پردازان و ... تنوع را تهدید قلمداد می کنند و هریک بر آن است تا با «دیگر سازی» بر قدرت «خود» بیافزاید و این موضوع تبدیل به ریشه بسیاری از تنش ها و مشکلات تاریخی و سیاسی گاه خونین شده و هست. این در حالی است که خاورمیانه با توجه به ساختار هویتی، فکری و اندیشه ای و زبانی منطقه ای مملو از تنوع و تعدد نژادها، ملیت ها، قومیت ها و زبان های مختلف است و در طول تاریخ دیده ایم هرگاه نگاهی میانه روانه و با تساهل و تسامح در این منطقه یا بخش هایی از آن حاکم بوده است و همگان در زیر چتر چنین نگاهی فرصت زیست و همزیستی داشته اند، شاهد رشد و نمو تمدن و بالندگی بیش از پیش بوده ایم. امری که امروز بیش از هر زمانی دیگر به آن نیاز داریم.

ایران سرزمین تنوع زبانی و همزیستی

در این باید گفت اما همه خاورمیانه یکسان نبوده اند و برخی از سرزمین ها تمایزات خود را داشته اند از آن جمله باید به ایران اشاره کنم، سرزمینی که در برهه هایی از تاریخ بزرگترین امپراتوری جهان را تشکیل داده است و در برهه های دیگر همواره از قدرتهای جهانی و دست کم منطقه ای به شمار رفته و می رود. این موضوع تبعاً به پهناوری سرزمینی منجر شده است و در سرزمین پنهاور نیز حضور گروه های مختلف هویتی، فکری و دینی و زبانی امری طبیعی و بدیهی است. اما نکته طلایی در این است که سنت رفتاری و فرهنگی در تمدن ایران زمین از دیرباز تا به امروز در این ضرب المثل «عیسی به دین خود و موسی به دین خود» تبلور یافته است. همین امر باعث شده تا گروه های مختلف ملی، قومی، نژادی، دینی و زبانی همواره در سایه نوعی امنیت توام با آرامش و همزیستی مسالمت آمیز با یکدیگر زندگی کنند.

زنده بودن زبان های مختلف در ایران اعم از زبان های زیر شاخه ایرانی از جمله فارسی، کُردی و بلوچی و یا زبان های سامی نژاد مانند عربی و یا زبان ترکی آذربایجانی در کنار دهها گویش مختلف از جمله لری، تالشی، گیلکی، ارمنی و ... خود شاهد روشنی برای این مدعاست. همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان و مذاهب مختلف در ایران و حاکم بودن سنت رواداری در رفتار سیاسی و اجتماعی ایرانیان باعث شده است تا تنوع در ایران نه تنها تبدیل به تهدید نشود بلکه به فرصتی بزرگ برای بالندگی هرچه بیشتر تمدن ایرانی تبدیل شود. درست به مانند فرش هزار رنگ و نقش ایرانی که با زیبایی و هنر توانسته است رنگ ها و نقش های بسیاری را در دل خود جای داده و آن را تبدیل به کالای نفیس و چشمگیر تبدیل کند.

پیام ایرانیان برای جهانیان

در اینجا باید گفت در جهان امروز و بطور ویژه در خاورمیانه نیاز داریم تا یکبار دیگر دولتمردان و اندیشمندان و رهبران گروه های مختلف فکری، دینی، مذهبی، زبانی و ... ضمن پذیرش قاعده تنوع و گوناگونی موجود در داخل و خارج سرزمین های مختلف، بجای تهدید انگاشتن و محدود کردن به فکر گفت و گو و تعامل باشند، امری که بی شک نه تنها باعث افزایش همکاری ها و دوستی ها خواهد شد، بلکه زمینه ساز صلح سازنده و البته توسعه پایدار خواهد شد. در این بین تجربه همزیستی چند هزار ساله ایرانیان با آئین ها، ادیان، مذاهب، زبان ها و هویت های مختلف و متعدد می تواند یک الگوی بومی با قابلیت جهانی شود، فرهنگی که در دل خود خیام ها، مولاناها، سعدی ها و بزرگان بی شماری را پرورانده و به فرهنگ و تمدن جهانی تقدیم داشته است.

نویسنده: دکتر حمید حشمدار مدیرعامل مرکز گفتمان صلح برای همه و مدرس علوم سیاسی در دانشگاه آزاد اسلامی کرج

 

نظرات
آخرین اخبار