سالمندی و حکمرانی خوب | فراتاب
کد خبر: 11069
تاریخ انتشار: 14 آبان 1398 - 03:54
مریم ملایی

فراتاب – گروه اجتماعی: شرایط حال حاضر کشور ما به گونه­ای است که جمعیت سالمندان آن حجم قابل توجهی را در برگفته است، از کل جمعیت حدود 80 میلیون نفری کشور، چیزی بیش از 4 میلیون و هشتصد و هفتاد و یک نفر بالای سن 65 سال هستند که درصد قابل توجهی از جمعیت کشور را تشکیل می­دهند (مرکز آمار ایران، سرشماری 1395).  هم­چنین سونامی جمعیت سالمندان در سال­های آینده کشور امری بدیهی و قابل پیش­بینی است که لزوم برنامه­ریزی­های مناسب برای این گروه سنی را می­طلبد.

سوال این­جاست که سیاست­های دولت ما تا چه حد و اندازه مناسب این گروه سنی می­باشد؟ و اساسا مداخله و مسئولیت حکومت در مقابل این گروه سنی که بعضا در ذیل اقشار آسیب­پذیر قرار می­گیرند چگونه است و چگونه باید باشد؟

نگاهی به سیاست­های حمایتی دولت در خصوص این گروه، نشان از مداخله حداقلی دولت در خصوص این گروه سنی دارد حال آن­که به نظر می­رسد لزوم تغییر رویکرد دولت حداقلی به حکمرانی خوب، ضروری و قابل توجه می­باشد. مواردی چون کارتن خوابی سالمندان یا بعضا فقر گسترده آن­ها و لزوم دست زدن به مشاغل غیر رسمی متعدد و عمدتا سطح پایین و رژیم­های تغذیه­ای نامناسب به دلیل عدم توانایی در تهیه­ی مواد غذایی مبتنی بر سبد غذایی مناسب سالمندان، تماما از ضرورت تغییر جهت و رویه نشان دارد.

پیشنهاد می­کنم در این خصوص، پایان نامه سرکار خانم دکتر شیوا پروایی که در دانشکده ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران دفاع شده است را مورد مطالعه قرار دهید. ایشان به موضوع سالمندی در کشاکش تغییرات جامعه ایرانی پرداخته اند و در خصوص رویکردهای دولت با این گروه سنی مفصل به بحث و گفت و گو نشسته­اند.

اما در این نوشتار تأکید ما بر تشریح مفهوم حکمرانی خوب خواهد بود، تا بدانیم چرا ضرورت تغییر رویکرد از دولت حداقلی به حکمرانی خوب در خصوص سالمندی غیرقابل انکار است و سعی دارم تا در مورد حکمرانی خوب به بحث و گفت و گو بنشینم.

 نظریه ی حکمرانی خوب در اواخر دهه ی 1990 مورد بررسی و استقبال قرار گرفت. به عبارتی در این دهه نارضایتی نسبت به رویکرد دولت حداقل رواج یافت و همان محافل بین المللی دولت حداقل، به ترویج و تدوین نظریه ی حکمرانی خوب پرداختند. البته نظریه پردازان اصلی آن اقتصاددانان دیگری از جمله رونالد کوز، داگلاس نورث و بیشتر از همه جوزف استیگلیتز بودند. کشورهای اروپای شرقی و بسیاری از کشورهای در حال توسعه، الگوی رویکرد حداقلی را به اجرا درآورده بودند که  با پیامدهای نامطلوب اقتصادی آن روبرو شدند. بر همین اساس الگوی پیشنهادی محافل بین المللی سیاست گذاری اقتصادی مانند – بانک جهانی- از کاهش مداخله ی دولت به حکمرانی خوب تغییر یافت.

بحرانهای مالی دهه ی 1980 و 1990 زمینه های الگوی حکمرانی خوب را فراهم ساخت. این الگو راهکار توسعه را نه دولت بزرگ و نه دولت حداقل بلکه دولت خوب می داند. به عبارت دیگر مداخله کم یا زیاد دولت مشکل توسعه را حل نمی کند بلکه کیفیت دولت مساله ی اصلی است.

شعار طراحان این نظریه این است که « قاعده ی واحد برای همه» وجود ندارد، و شیوه ی بهبود حکمرانی از جامعه ای به جامعه ی دیگر متفاوت است. تنها قاعده ی عام نظریه ی حکمرانی خوب به کار گیری 2 مکانیسم پاسخگویی و رقابت برای بهبود حکمرانی است (میدری، 1385).

ویژگی­های حکمرانی خوب چیست؟

وجود صدا و پاسخگویی، مدیریت کارآمد جامعه در ابعاد گوناگون، گردش آزاد اطلاعات، مشارکت آزاد و برابر همه ی گروهها، حاکمیت قانون و برابری همگانی در برابر قانون، نظارت منطقی دولت بر جامعه و نظارت منطقی جامعه بر دولت، بی طرفی حکومت، تماما از ویژگی­های یک حکومت خوب با حکمرانی خوب است(سردارنیا، 1388).

آن­چه در این نوشتار مورد توجه ما هست آن است که «مشارکت آزاد و برابر همه ی گروهها» تا چه حد و تا چه میزان در جامعه­ی ما محقق شده است؟ البته همه گروه­ها می­تواند از بعد سنی، جنسیتی، قومیتی، مذهبی و ... مورد توجه باشند، لیکن ما در مورد گروه­های سنی با تأکید بر سالمندان می­خواهیم صحبت کنیم.

سالمندان جامعه­ی ما تا چه حد مشارکت آزاد و برابر در جامعه دارند، تا چه حد صدایشان شنیده می­شود، معابر و خیابان­های ما تا چه میزان مناسب گروه سنی سالمندان است، برنامه­های توانمندسازی سالمندان تا چه حد برای سالمندان ما در حال اجرا هست، خوانایی شهرهای ما به خصوص در مورد کلانشهرها برای سالمندان تا چه میزان است؟

به نظر می­رسد که نه صدابخشی به سالمندان انجام می­شود و نه سالمندان ما در جامعه شنیده می­شوند و تمام موارد بالا منجر به عدم مشارکت مؤثر سالمندان در جامعه شده است و این گروه سنی بیش از بسیاری از گروه­های دیگر مورد غلفت واقع شده­اند.

 

راهکارهای تحقق حکمرانی خوب در خصوص سالمندان چیست؟

  • کاهش تبعیض در قوانین و مقررات و تنظیم و تصویب قوانین حامی سالمندان
  • گسترش ساز و کارهای مشورت دولت با سالمندان در خصوص موارد متعدد
  • جبران محرومیت های پیشین این گروه در اسرع وقت
  • جلوگیری از برخورد تبعیضی با شهروندان سالمند در ارایه ی خدمات عمومی
  • حمایت از جامعه ی مدنی با تأکید بر سالمندان
  • گسترش برنامه­های مبتنی بر توانمندسازی سالمندان
  • گسترش برنامه­های اجتماع­محور با هدف فعال­سازی پاتوق­های اجتماعی سالمندان و ایفای نقش برای آن­ها در مدیریت شهر و محله
  • توسعه کمی و کیفی خدمات حمایتی نهادهای حمایتی در خصوص سالمندان
  • آزادی مطبوعات در خصوص نقد و بررسی سیاست­های دولت در خصوص سالمندان
  • ارائه­ی آموزش­های مؤثر در نظام آموزشی و هم­چنین فرهنگسازی در جامعه به جهت برخورد صحیح با این گروه سنی

 

با این توضیحات به نظر می­رسد که لازم است هرچه سریع­تر رویکرد حکمرانی خوب در جامعه حداقل نسبت به گروه سنی سالمندان مورد توجه و اجرا قرار گیرد تا هم برای جمعیت فعلی سالمندان و هم برای سیل جمعیت سالمندان دهه­های پیش رو سیاست­ها و برنامه­های مناسب انجام شود تا کیفیت زندگی این گروه سنی بهتر شده و جامعه هرچه بیش­تر به سمت «سالمندی موفق» پیش رود.

نویسنده: مریم ملایی کارشناس ارشد مدیریت توسعه از دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران. mollaie.maryam@ut.ac.ir

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

 

 

 

 

نظرات
آخرین اخبار